آزادی در انتخاب رنگ حجاب،مشکی یا رنگی ؟
دسته : بانوان
يكشنبه، 9 مرداد ماه، 1401
بازديد : 105200 بار
گردآوری: سهیلا صلاحی / در جامعه ما كه جامعه‌ای اسلامي است، مرزهاي حجاب را دين مبين اسلام تعيين و تشريح مي‌كند. در كشورهاي اسلامي پوشش‌هايي با رنگ‌هاي متنوعي از سوي زنان مسلمان مورد استفاده قرار مي‌گيرد. در ايران نيز چادر و پوشش مشكي به عنوان پوشش رسمي حجاب پذيرفته شده است.
اما آيا به جاي استفاده از پوشش مشكي مي‌توان با حفظ مرزهاي حجاب و تمكين عرف، از رنگ‌هاي ديگر استفاده كرد؟
با اشاره به تشريح حجاب در قرآن کریم (سوره نور/30و31) می توان گفت اولين هدف شارع از تشریع حجاب پوشيده بودن زن و مرد است. اما اشاره‌ای به رنگ حجاب نشده و آنچه مطرح بوده، مستور بودن زنان، براي طهارت قلب‌ها، پاكي دل‌ها و هدايت افراد به سوي اشرف مخلوقات شدن، بوده است. بيشتر توصيه‌هاي اسلام بر روي مباني رفتاري، كليات و قالب‌هاي حلال و حرام است كه چارچوب رفتاري انسان‌ها را تعيين مي‌كند و وارد جزييات آن نمي‌شود.
با اشاره به تشريح حجاب در قرآن کریم (سوره نور/30و31) می توان گفت اولين هدف شارع از تشریع حجاب پوشيده بودن زن و مرد است. اما اشاره‌ای به رنگ حجاب نشده و آنچه مطرح بوده، مستور بودن زنان، براي طهارت قلب‌ها، پاكي دل‌ها و هدايت افراد به سوي اشرف مخلوقات شدن، بوده است. بيشتر توصيه‌هاي اسلام بر روي مباني رفتاري، كليات و قالب‌هاي حلال و حرام است كه چارچوب رفتاري انسان‌ها را تعيين مي‌كند و وارد جزييات آن نمي‌شود.
در مورد حجاب نيز اين گونه است، در اسلام حدود حجاب مشخص شده ولی انتخاب رنگ حجاب به سليقه افراد واگذار شده است.
روانشناسان معتقدند رنگ سفيد نشانه صلح و صفا و تسليم، سياه نشانه وقار يا عزا، سبز نشانه معصوميت، سرخ نشانه خونخواهي و انقلابي‌گري است. لذا روانشناسان به ارزش‌هاي رواني رنگ‌هاي گوناگون توجه مي‌كنند زيرا رنگ‌ها بر نيازهاي روحي رواني، شرايط يادگيري، كنترل رفتارهاي خشمگين، احساسات، درمان افسردگي و اختلالات يادگيري و سطح انرژي تاثیر دارد.
بحث حجاب نوعي يكدستي، يكساني و سادگي در پوشش و رفتار در جامعه است و هدف از حجاب، پوشاندن بدن و نداشتن خودنمايي و ايجاد جامعه اي سالم براي انجام فعاليت هاي اجتماعي است. اما اين كه حجاب بايد چه رنگي داشته باشد و آيا ضرورتا بايد تيره و سياه باشد يا روشن، ديگر به حجاب مربوط نمي‌شود.
بحث حجاب در دين مطرح مي‌شود. اما زماني كه صحبت از رنگ حجاب مي‌شود پاي فرهنگ كشورها به ميان مي‌آيد، چرا كه انتخاب رنگ حجاب تحت تاثیر فرهنگ جوامع و نه دين آنها صورت مي‌گيرد. بنابراین بايد بحث رنگ حجاب را از معناي ديني آن جدا كرده و به آن سبک و سیاق فرهنگي داد. در هر يك از جوامع مسلمان، زنان تقريبا داراي پوشش مشابهي هستند اما رنگ، مدل لباس‌ها و مسائلي از اين قبيل در آنها متفاوت است. برخي از كشورها براي پوشش خود رنگ‌هاي شاد مانند قرمز، زرد، سفيد و... را برگزيده و برخي ديگر از رنگ‌هاي تيره استفاده مي‌كنند.
دلیل انتخاب رنگ سياه به عنوان رنگ حجاب در جامعه ما به فرهنگ، عرف و پيشينه تاريخي كشورمان برمی گردد. آرامش برخي رنگ‌ها و رنگ آرامش‌بخش حجاب، دو مقوله جدا از هم هستند. برخي رنگ‌ها خوب هستند ولی وقتي به عنوان رنگ حجاب مطرح مي‌شوند، بايد سنجيده انتخاب شوند. مثل رنگ‌هايي كه در طبيعت وجود دارد و ممكن است آرامش‌بخش هم باشند، ولي نمي‌توان آن را براي حجاب انتخاب كرد، زيرا حجاب و رنگ آن بايد هدف تشريع حجاب يعني پوشيده بودن و جلب توجه نكردن را تامين كند. گاهي اوقات جذابيت برخي رنگ‌ها توجه افراد بيمار دل را جلب مي‌كند. پس بايد در نظر داشت كه رنگ براي چه كاري استفاده مي‌شود.
هم چنین نباید از تاثیر رواني برخي رنگ‌ها بر روي انسان غافل بود؛ علاوه بر تاثیر مزبور و حتي خاصيت درماني آنها، بايد در انتخاب رنگ حجاب به عرف جامعه نيز توجه كرد. به عنوان مثال، رنگ لباس احرام مكه كه سفيد است يك مساله عرفي است و ربطي به دين ندارد. پس بايد عرف جامعه را متوجه اين قضيه كرد كه رنگ حجاب به دين ارتباطي ندارد و هدف دين از حجاب تنها پوشيده بودن برابر نامحرم و مستور كردن جذابيت‌هاست. اما نبايد فراموش كرد که يك رنگ به دليل تاييد عرف جامعه، به عنوان رنگ حجاب انتخاب مي‌شود ولي با گذشت زمان اين رنگ تغيير مي‌كند. نوع پوشش و لباس هر جامعه مرتبط با سابقه فرهنگي و تاريخي آن جامعه است. فرم و مدل هر لباسي و پوشش در جامعه مسبوق به سابقه بوده و ريشه در عرف و فرهنگ يك جامعه دارد و به راحتي قابل تغيير نيست.
آزادي در انتخاب رنگ حجاب همواره ديده مي‌شود در برخي كشورها، زنان و مردان در محيط‌هاي اداري و سازمان‌ها داراي لباس خاص با رنگ‌هاي تعريف شده هستند.در ايران نيز در سال‌هاي ٥٩ و ٦٠ دستورالعمل‌هايي براي پوشش زنان كارمند صادر شد. اما اكنون از اين دستورالعمل‌ها جز ردپايي كمرنگ در برخي ادارات چيزي باقي نمانده است. اگر در ادارات كشوري افراد با فرم و رنگ پوشش خاصي ظاهر مي‌شوند به اين دليل است كه در مكان‌هاي رسمي جنبه رسمي پيدا كنند و به نوعي نظم را با يكساني و يكدستي لباس‌ها نشان دهند وگرنه هيچ اجباري در رنگ و مدل پوشش آنها وجود ندارد. در حال حاضر دختران ايراني با هر نوع رنگ پوششي در سطح جامعه ظاهر مي‌شوند اما هنگامي‌كه با همان پوشش وارد محيط‌هاي رسمي چون دانشگاه مي‌شوند، با نگاه‌هاي معني‌دار اطرافيان و حتي دوستان خود روبرو مي‌شوند.
سابقه پوشيدن مانتوي مشكي در ايران مربوط به جريان تاريخي ابتداي انقلاب است كه كم‌كم عرف جامعه آن را پذيرفت و نهادينه شد. از سوي ديگر زنان شاغل به علت ديرتر كثيف شدن رنگ مشكي و هماهنگي آن با هر رنگ شلوار، مقنعه يا روسري اين رنگ را پذيرفتند. پس نتيجه مي گيريم كه رنگ مشكي در فرآيندي خود به خودي و طبيعي كه تا حدودی هدايت شده بود، در عرف جامعه تثبيت شد.
با اين اوصاف به نظر مي‌رسد كه تداوم و پذيرش يك رنگ در جامعه داراي سابقه تاريخي بوده كه با تغييراتي به نسل حاضر رسيده است.
در حال حاضر در عربستان، قطر، دبي و امارات نيز رنگ مشكي بسيار مورد استفاده قرار مي‌گيرد. در دوره‌هاي قبل و بعد از انقلاب نيز هيچ بحثي براي رنگ حجاب مطرح نشد در نتيجه رنگ حجاب مشكي در اين زمان نيز تبديل به عرف شد.
اينكه برخي مي‌گويند فلان رنگ زننده يا سبك است، اين طرز فكر غلط است. گاهي اوقات ديده مي‌شود كه به رنگ‌هايي مانند قرمز، صورتي، زرد، سفيد و... صفاتي چون زننده و تند مي‌دهند و رنگ‌هاي تيره مانند مشكي، قهوه‌يي، سرمه‌يي و... را رنگ‌هايي سنگين مي‌شناسند، اما اين نوع دسته‌بندي رنگ‌ها، هيچ پشتوانه علمي و قانوني ندارد و اين موضوع تنها به نگرش فرد و جامعه بستگي دارد. لازم به ذکر است که از نظر علمي هيچ دسته‌بندي در رنگ‌ها وجود ندارد و اينكه به يك رنگ خاصي عنوان زننده داده مي‌شود به دليل نا آشنايي آن رنگ با چشم است. زيرا چشم ما آن رنگ را كمتر ديده و به آن عادت نكرده است. بايد در نظر داشت كه در كشورهاي مختلف فرم لباس‌ها متفاوت است. در مالزي كه دنياي رنگ است، زنان و مردان در محيط‌هاي كاري، رنگ روشن و شاد مي پوشند و در رنگ پوشش تفاوتي بين زن و مرد نيست يا در كشورهاي عربي مردان لباس‌هايي سفيد و زنان چادر و پوشش مشكي دارند در نتيجه تفاوت استفاده از لباس و مدل‌هايي با رنگ‌هاي گوناگون بين مسلمانان مويد آن است كه اسلام روي رنگ خاصي تاكيد ندارد.
قبل از عرف شدن رنگ مشكي، رنگ‌هاي روشن پوشيده مي‌شد، ولي زننده نبود. اما پس از فراگير شدن رنگ مشكي، رفتن از اين رنگ به رنگي مثل قرمز و صورتي، پرسش بسيار بزرگي است. بنابراين اين كار بايد كاملا آهسته و به تدريج انجام مي‌شود. كما اينكه چند سال پيش صورتي و فسفري رنگ‌هايي غيرمعمول بودند. اما امروزه اين رنگ‌ها در نظام اجتماعي ما پذيرفته شده‌اند. گسترش وسايل ارتباط جمعي مدرن مانند تلويزيون رنگي و استفاده از تركيب‌هاي رنگي روشن در اين رسانه‌ها براي برنامه‌هاي شاد موجب شد كه در جامعه اين موضوع مطرح شود كه با رنگ شاد هم مي‌توان حجاب داشت.
بايد در نظر داشت كه در حجاب مهم پوشش است. بنابراين به تناسب فصول مي‌توان از رنگ‌هاي مختلف استفاده كرد كه هم عفت را تداعي كند و هم موجب آرامش بيشتر شود. پس بايد براي بهره‌گيري از رنگ‌هاي شاد و متنوع روشن در حجاب كار فرهنگي و اطلاع رساني زيادي انجام دهيم.
********************************************************
منابع
1- قران کریم
2- مبانی جامعه شناختی حجاب، نشریه اعتماد، سوره حاتم زاده.
روانشناسان معتقدند رنگ سفيد نشانه صلح و صفا و تسليم، سياه نشانه وقار يا عزا، سبز نشانه معصوميت، سرخ نشانه خونخواهي و انقلابي‌گري است. لذا روانشناسان به ارزش‌هاي رواني رنگ‌هاي گوناگون توجه مي‌كنند زيرا رنگ‌ها بر نيازهاي روحي رواني، شرايط يادگيري، كنترل رفتارهاي خشمگين، احساسات، درمان افسردگي و اختلالات يادگيري و سطح انرژي تاثیر دارد.
بحث حجاب نوعي يكدستي، يكساني و سادگي در پوشش و رفتار در جامعه است و هدف از حجاب، پوشاندن بدن و نداشتن خودنمايي و ايجاد جامعه اي سالم براي انجام فعاليت هاي اجتماعي است. اما اين كه حجاب بايد چه رنگي داشته باشد و آيا ضرورتا بايد تيره و سياه باشد يا روشن، ديگر به حجاب مربوط نمي‌شود.
بحث حجاب در دين مطرح مي‌شود. اما زماني كه صحبت از رنگ حجاب مي‌شود پاي فرهنگ كشورها به ميان مي‌آيد، چرا كه انتخاب رنگ حجاب تحت تاثیر فرهنگ جوامع و نه دين آنها صورت مي‌گيرد. بنابراین بايد بحث رنگ حجاب را از معناي ديني آن جدا كرده و به آن سبک و سیاق فرهنگي داد. در هر يك از جوامع مسلمان، زنان تقريبا داراي پوشش مشابهي هستند اما رنگ، مدل لباس‌ها و مسائلي از اين قبيل در آنها متفاوت است. برخي از كشورها براي پوشش خود رنگ‌هاي شاد مانند قرمز، زرد، سفيد و... را برگزيده و برخي ديگر از رنگ‌هاي تيره استفاده مي‌كنند.
دلیل انتخاب رنگ سياه به عنوان رنگ حجاب در جامعه ما به فرهنگ، عرف و پيشينه تاريخي كشورمان برمی گردد. آرامش برخي رنگ‌ها و رنگ آرامش‌بخش حجاب، دو مقوله جدا از هم هستند. برخي رنگ‌ها خوب هستند ولی وقتي به عنوان رنگ حجاب مطرح مي‌شوند، بايد سنجيده انتخاب شوند. مثل رنگ‌هايي كه در طبيعت وجود دارد و ممكن است آرامش‌بخش هم باشند، ولي نمي‌توان آن را براي حجاب انتخاب كرد، زيرا حجاب و رنگ آن بايد هدف تشريع حجاب يعني پوشيده بودن و جلب توجه نكردن را تامين كند. گاهي اوقات جذابيت برخي رنگ‌ها توجه افراد بيمار دل را جلب مي‌كند. پس بايد در نظر داشت كه رنگ براي چه كاري استفاده مي‌شود.
هم چنین نباید از تاثیر رواني برخي رنگ‌ها بر روي انسان غافل بود؛ علاوه بر تاثیر مزبور و حتي خاصيت درماني آنها، بايد در انتخاب رنگ حجاب به عرف جامعه نيز توجه كرد. به عنوان مثال، رنگ لباس احرام مكه كه سفيد است يك مساله عرفي است و ربطي به دين ندارد. پس بايد عرف جامعه را متوجه اين قضيه كرد كه رنگ حجاب به دين ارتباطي ندارد و هدف دين از حجاب تنها پوشيده بودن برابر نامحرم و مستور كردن جذابيت‌هاست. اما نبايد فراموش كرد که يك رنگ به دليل تاييد عرف جامعه، به عنوان رنگ حجاب انتخاب مي‌شود ولي با گذشت زمان اين رنگ تغيير مي‌كند. نوع پوشش و لباس هر جامعه مرتبط با سابقه فرهنگي و تاريخي آن جامعه است. فرم و مدل هر لباسي و پوشش در جامعه مسبوق به سابقه بوده و ريشه در عرف و فرهنگ يك جامعه دارد و به راحتي قابل تغيير نيست.
آزادي در انتخاب رنگ حجاب همواره ديده مي‌شود در برخي كشورها، زنان و مردان در محيط‌هاي اداري و سازمان‌ها داراي لباس خاص با رنگ‌هاي تعريف شده هستند.در ايران نيز در سال‌هاي ٥٩ و ٦٠ دستورالعمل‌هايي براي پوشش زنان كارمند صادر شد. اما اكنون از اين دستورالعمل‌ها جز ردپايي كمرنگ در برخي ادارات چيزي باقي نمانده است. اگر در ادارات كشوري افراد با فرم و رنگ پوشش خاصي ظاهر مي‌شوند به اين دليل است كه در مكان‌هاي رسمي جنبه رسمي پيدا كنند و به نوعي نظم را با يكساني و يكدستي لباس‌ها نشان دهند وگرنه هيچ اجباري در رنگ و مدل پوشش آنها وجود ندارد. در حال حاضر دختران ايراني با هر نوع رنگ پوششي در سطح جامعه ظاهر مي‌شوند اما هنگامي‌كه با همان پوشش وارد محيط‌هاي رسمي چون دانشگاه مي‌شوند، با نگاه‌هاي معني‌دار اطرافيان و حتي دوستان خود روبرو مي‌شوند.
سابقه پوشيدن مانتوي مشكي در ايران مربوط به جريان تاريخي ابتداي انقلاب است كه كم‌كم عرف جامعه آن را پذيرفت و نهادينه شد. از سوي ديگر زنان شاغل به علت ديرتر كثيف شدن رنگ مشكي و هماهنگي آن با هر رنگ شلوار، مقنعه يا روسري اين رنگ را پذيرفتند. پس نتيجه مي گيريم كه رنگ مشكي در فرآيندي خود به خودي و طبيعي كه تا حدودی هدايت شده بود، در عرف جامعه تثبيت شد.
با اين اوصاف به نظر مي‌رسد كه تداوم و پذيرش يك رنگ در جامعه داراي سابقه تاريخي بوده كه با تغييراتي به نسل حاضر رسيده است.
در حال حاضر در عربستان، قطر، دبي و امارات نيز رنگ مشكي بسيار مورد استفاده قرار مي‌گيرد. در دوره‌هاي قبل و بعد از انقلاب نيز هيچ بحثي براي رنگ حجاب مطرح نشد در نتيجه رنگ حجاب مشكي در اين زمان نيز تبديل به عرف شد.
اينكه برخي مي‌گويند فلان رنگ زننده يا سبك است، اين طرز فكر غلط است. گاهي اوقات ديده مي‌شود كه به رنگ‌هايي مانند قرمز، صورتي، زرد، سفيد و... صفاتي چون زننده و تند مي‌دهند و رنگ‌هاي تيره مانند مشكي، قهوه‌يي، سرمه‌يي و... را رنگ‌هايي سنگين مي‌شناسند، اما اين نوع دسته‌بندي رنگ‌ها، هيچ پشتوانه علمي و قانوني ندارد و اين موضوع تنها به نگرش فرد و جامعه بستگي دارد. لازم به ذکر است که از نظر علمي هيچ دسته‌بندي در رنگ‌ها وجود ندارد و اينكه به يك رنگ خاصي عنوان زننده داده مي‌شود به دليل نا آشنايي آن رنگ با چشم است. زيرا چشم ما آن رنگ را كمتر ديده و به آن عادت نكرده است. بايد در نظر داشت كه در كشورهاي مختلف فرم لباس‌ها متفاوت است. در مالزي كه دنياي رنگ است، زنان و مردان در محيط‌هاي كاري، رنگ روشن و شاد مي پوشند و در رنگ پوشش تفاوتي بين زن و مرد نيست يا در كشورهاي عربي مردان لباس‌هايي سفيد و زنان چادر و پوشش مشكي دارند در نتيجه تفاوت استفاده از لباس و مدل‌هايي با رنگ‌هاي گوناگون بين مسلمانان مويد آن است كه اسلام روي رنگ خاصي تاكيد ندارد.
قبل از عرف شدن رنگ مشكي، رنگ‌هاي روشن پوشيده مي‌شد، ولي زننده نبود. اما پس از فراگير شدن رنگ مشكي، رفتن از اين رنگ به رنگي مثل قرمز و صورتي، پرسش بسيار بزرگي است. بنابراين اين كار بايد كاملا آهسته و به تدريج انجام مي‌شود. كما اينكه چند سال پيش صورتي و فسفري رنگ‌هايي غيرمعمول بودند. اما امروزه اين رنگ‌ها در نظام اجتماعي ما پذيرفته شده‌اند. گسترش وسايل ارتباط جمعي مدرن مانند تلويزيون رنگي و استفاده از تركيب‌هاي رنگي روشن در اين رسانه‌ها براي برنامه‌هاي شاد موجب شد كه در جامعه اين موضوع مطرح شود كه با رنگ شاد هم مي‌توان حجاب داشت.
بايد در نظر داشت كه در حجاب مهم پوشش است. بنابراين به تناسب فصول مي‌توان از رنگ‌هاي مختلف استفاده كرد كه هم عفت را تداعي كند و هم موجب آرامش بيشتر شود. پس بايد براي بهره‌گيري از رنگ‌هاي شاد و متنوع روشن در حجاب كار فرهنگي و اطلاع رساني زيادي انجام دهيم.
********************************************************
منابع
1- قران کریم
2- مبانی جامعه شناختی حجاب، نشریه اعتماد، سوره حاتم زاده.
ارسال شده در مورخه : يكشنبه، 9 مرداد ماه، 1401 توسط اسامه قادری 
