سه شنبه، 29 اسفند ماه، 1402

رمضان فرصتی برای نجات قلب

چند روزی بیشتر تا فرا رسیدن ماه رمضان باقی نمانده است؛ دل‌ها پراکنده، روان‌ها افسرده، اراده‌ها ضعیف و ناتوان و دل‌ها و عقل‌ها پرمشغله؛ نه حال امت خوشایند است و نه سکوت جایز است؛ سرگرمی‌ها پایانی ندارد و خواسته‌ها دست نیافتنی است.



در جهانی آکنده از پراکندگی و آشفتگی زندگی می‌کنیم کم هستند کسانی که با عزم و همت باشد؛ در این شرایط بهترین ما کسی است که به آرامش رمضان و زیبایی تراویح و خشوع قرآن امیدوار است...
 
این چه حالی است! روح نمی‌تواند در فضای عطرآگین رمضان نفس بکشد؛ پس چگونه است حال قلبی که جایی در آن باقی نمانده است که نرم باشد و فروتنی کند و در کلام پروردگارش تدبر نماید. چگونه است حال عقلی که سرگرمی‌ها آن را از تفکر و تدبر باز داشته اشت؟ امیدوار بودم لحظاتی که در نماز و ذکر می‌گذارنم برایم کافی باشد اما اعمال اعضاء و جوارح چه سودی می‌بخشد اگر قلب در وادی دیگری باشد و هر لحظه شتاب ‌کند تا وردش زودتر پایان یابد و به کارهای روزمره‌اش بپردازد؟ قلبی که کمتر روی آرامش دارد و همواره مشغول است. آیا ظرفی که لبریز است باز گنجایش دارد؟ آیا قلبی که نیاز به زنده شدن دارد از او انتظار دویدون می‌رود؟ شبیه حالت سوارکاری است که به سرعت می‌تازد اما مرکبش آمادگی سوارش را ندارد و در نیمه‌های راه تلف می‌شود در نتیجه نه به مقصدش می‌رسد و نه مرکبش سالم می‌ماند.
 
پس اصل کار زنده کردن قلبی است که باید در رمضان در کنارت باشد و از تو مراقبت کند. تا از نوای دل‌انگیز آیات قرآن در لابلای نمازها فیض ببری؛ از عبادت رمضان بی‌نصیب نمانی؛ سرگرمی‌هایت را کنار بگذاری و آن را به خدا بسپاری. تو فقط تلاش می‌کنی و اسباب را فراهم می کنی بدون این که قلبت را به تدبر منور کنی. در این صورت خدا به تو پشت خواهد کرد زیرا اگر قلب خالی از اندوخته و لیاقتش اندک باشد نمی‌توانی سنگینی عبادت رمضان را بر دوش بکشی؛ اینجاست که رسول خدا می‌فرماید: "ألا وإن في الجسد مضغة: إذا صلحت صلح الجسد كله، وإذا فسدت فسد الجسد كله، ألا وهي القلب" بدانید که در بدن پاره گوشتی که اگر اصلاح شود تمام بدن اصلاح خواهد شد و اگر فاسد شود تمام بدن فاسد خواهد شد و آن هم قلب است.
 
شیخ الاسلام ابن تیمیه می‌گوید: "اعمال ظاهری نمی‌تواند مقبول واقع شود مگر با عمل قلبی". ابن قیم با ترسیم ارتباط جوارح و قلب به ما نشان می‌دهد که کدام یک نزد پروردگار بالاتر است: "واجبات قلبی از واجبات بدنی مهم‌تر و مؤکدتر است گویی بسیاری از مردم اعمال قلبی را واجب نمی‌دانند بلکه آن را در باب فضایل و مستحبات قرار می‌دهند. به همین خاطر گاهی به خاطر ترک یکی از واجبات بدنی سخت در تنگنا قرار می‌گیرد در حالی که مهم‌تر و واجب‌تر را که عمل قلبی است ترک کرده است. به خاطر ارتکاب اندکی حرام احساس شرمندگی می‌کند در حالی که حرام‌های قلبی به مراتب بزرگ‌تری را مرتکب شده است".
 
چرا آماده باشیم؟ 
 
گاهی ذهن با این پرسش درگیر می‌شود که اگر عمل قلبی اهمیت بیشتری دارد پس چرا باید برای رمضان آماده شویم؟ پاسخ آسان است: زیرا عمل قلب بدون عمل جوارح پایدار نیست و رمضان ماه فرصت‌ها و بخشش‌ها است: "مَنْ قَامَ رَمَضَانَ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا، غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ" هر کس رمضان را از روی ایمان و امید پاداش روزه بگیرد گناهان گذشته‌اش آمرزیده می‌شود. پس از آن که اعمال در شعبان بر خداوند عرضه می‌شود و هر یک از ما می‌داند نزد خدا چه حالی دارد و عمل سال گذشته‌اش چه بوده است، پس باید ماه رمضان را فرصت شمارد و مژده‌ی آمرزش گناهان گذشته را به جان بپذیرد. 
 
آمادگی زودهنگام نشانه‌ی صدق ایمان است و خدای متعال می‌فرماید: 
 
"وَلَوْ أَرَادُوا الْخُرُوجَ لأَعَدُّوا لَهُ عُدَّةً"  اگر [به راستى‌] اراده بيرون رفتن داشتند، قطعاً براى آن ساز و برگى تدارك مى‌ديدند. 
 
روزهای پیش از رمضان فرصتی برای نشان دادن صداقت و راستی و کمر همت بستن است. بنابراین آمادگی ماه شعبان که در آن اعمال به خدا عرضه می‌شود لازم است؛ امری که بسیاری از مردم از آن بی‌خبرند. پیامبر اسلام درباره‌ی علت عبادات زیاد خود در شعبان فرمود: 
 
"ذَلِكَ شَهْرٌ يَغْفُلُ النَّاسُ عَنْهُ بَيْنَ رَجَبٍ وَرَمَضَانَ، وَهُوَ شَهْرٌ تُرْفَعُ فِيهِ الْأَعْمَالُ إِلَى رَبِّ الْعَالَمِينَ، فَأُحِبُّ أَنْ يُرْفَعَ عَمَلِي وَأَنَا صَائِمٌ"
 
این ماهی است که بین رجب و رمضان قرار دارد و بسیاری از مردم از فضیلت آن بی‌خبرند؛ ماهی است که اعمال انسان‌ها به پروردگار جهانیان عرضه می‌شود و من دوست دارم در حالی اعمالم عرضه شود که روزه هستم. 
 
برنامه‌ی عملی برای پیشواز رمضان 
 
 چه بسا این صحنه هر سال تکرار شود؛ مردم ناگهان می‌بینند رمضان در حال رفتن است و مساجد برای استقبال معتکفین آماده است برخی از مسلمانان گویی تازه متوجه شده‌اند که دو سوم ماه گذشته است و غیر از روزه کاری انجام نداده‌اند. با وجود پاداش بزرگ روزه، از بسیاری از خیرات و برکات محروم مانده اند و بیش از بیست فرصت برای آمرزش و رهایی از آتش را از دست داده‌اند مگر قرائت قرآن و اندک مناجات‌های سحرگاهی. حقیقت این است که به خاطر عدم آمادگی و ترس از سختی کار روزانه‌، روزش را با خواب سپری می‌کند تا ساعت‌ها به سرعت بروند و به اذان مغرب برسد. ساعات و روزها را به همین منوال می‌گذراند و هدفی ندارد جز این که هر روز اذان مغرب برسد و روزه‌اش را افطار کند و نمی‌داند که از رمضان سودی نبرده است. به همین خاطر باید برنامه‌ای عملی ترسیم کنیم تا اعمال ما را منظم کند و بتوانیم به خوبی از رمضان استفاده کنیم.
 
پرداختن به قلب و آماده‌سازی و پاک‌سازی آن
 
شیخ الاسلام ابن تیمیه درباره‌ی حقیقت آمادگی قبلی برای عمل می‌گوید: "درجات اعمال با توجه به فزونی ایمان و اخلاص قلبی افزایش می‌یابد؛ دو نفر را می‌بینید که در یک صف ایستاده‌اند اما نماز آنان زمین تا آسمان با هم فرق دارد". بنابراین باید به آمادگی قلبی اهمیت دهیم. بیشتری چیزی که به آمادگی قلبی کمک می‌کند زیارت قبور و پند گرفتن از حال امواتی است که از راندن حشره‌ای ناتوانند چه رسد به این که بتوانند حسنه‌ای کسب کنند و ترازوی عمل‌ یا درجات‌شان را تغییر دهند. 
 
سر زدن به بیمارستان‌ها و دیدن حال بیماران و تغییر احوال آنان؛ همین کسانی که اکنون از حرکت عاجزند روزی زمین را در می‌نوردیدند؛ شاید برخی از آنان اهل عبادت بودند اما اکنون از نشستن برای نماز ناتوانند؛ برخی به دنبال دنیا می‌دویدند و برخی ظلم می‌کردند به گمان آن که قدرت و امکانات‌شان همیشگی است. 
 
خدا را با صفاتش بشناسیم
 
 بهترین کار بنده آن است که خدا را با صفاتش بشناسد و در راستای همان صفات او را عبادت کند. بداند چه کسی را عبادت می‌کند؛ با خود فکر کند که اعمالش به خدا عرضه می‌شود و حالتی بین ترس از عذاب به خاطر کوتاهی در عمل و امید به رسیدن به رمضان برای عمل بهتر و بهرمندی از رحمت و آمرزش خداوند داشته باشد.
 
دوری از بحث و جدل
 
پیامبر اسلام می‌فرماید: "يطلع الله إلى خلقه في ليلة النصف من شعبان فيغفر لجميع خلقه إلا لمشرك أو مشاحن" در شب نیمه‌ی شعبان خداوند به بندگانش می‌نگرد و همه را می‌آمرزد جز مشرک و کسی که جدال می‌کند. این شخص از آمرزش خدا محروم است؛ در حالی که ما به آمرزش بسیار نیازمندیم پس هم‌دیگر را ببخشیم تا خدا ما را بخششد. 
 
صله‌ی رحم 
 
مهم‌ترین وسیله‌ای که باعث نزدیکی یا دوری از خدا می‌شود رحم است؛ پیامبر گرامی اسلام فرمود: "إن الله خلق الخلق حتى إذا فرغ من خلقه قالت: الرحم هذا مقام العائذ بك من القطيعة قال: نعم، أما ترضين أن أصل من وصلك وأقطع من قطعك؟ قالت: بلى يا رب، قال فهو لك" خداوند مخلوقات را آفرید و وقتی از کارشان فارغ شد، رحم گفت: به تو پناه می‌برم از کسی که مرا قطع کند. خداوند فرمود: آری آیا خشنود می‌شوی به کسی که تو را وصل کند وصل شوم و از کسی که تو را قطع کند بگسلم؟ گفت: آری پروردگارا فرمود: پس از چنین می‌کنم. بنگر چگونه خداوند وعده داده است کسی که صله‌ی رحم را به جای آورد به او وصل می‌شود و کسی که قطع کند از او می‌برد.
 
خداوند قاطع رحم را وعده‌ی لعنت داده است: "فَهَلْ عَسَيْتُمْ إِنْ تَوَلَّيْتُمْ أَنْ تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ وَتُقَطِّعُوا أَرْحَامَكُمْ * أُولَئِكَ الَّذِينَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فَأَصَمَّهُمْ وَأَعْمَى أَبْصَارَهُمْ"
 
پس [اى منافقان،] آيا اميد بستيد كه چون [از خدا] برگشتيد [يا سرپرست مردم شديد] در [روى‌] زمين فساد كنيد و خويشاونديهاى خود را از هم بگسليد؟ 
 
در تفسیر سعدی درباره‌ی آیه‌ی زیر آمده است: "وَالَّذِينَ يَصِلُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ وَيَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَيَخَافُونَ سُوءَ الْحِسَابِ" 
 
و آنان كه آنچه را خدا به پيوستنش فرمان داده مى‌پيوندند و از پروردگارشان مى‌ترسند و از سختى حساب بيم دارند.
 
با پدران و مادران خود با گفتار و کردار و فرمانبری از آنان پیوند محبت را حفظ می‌کنند و با اقوام و بستگان با کردار و گفتار نیکو و با همسران و زیردستان با ادای حق و فراهم کردن حقوق دینی و دنیایی آنان. 
 
ترس از خدا و حساب آخرت است که باعث می‌شود بنده پیوند خویشاوندی را حفظ ‌کند به همین خاطر فرموده است: "وَيَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ" یعنی از او می‌ترسند و این ترس باعث می‌شود پیوندها را نگسلند و جرأت سرپیچی از خداوند و کوتاهی در انجام اوامر او پیدا نکنند.
 
توجه به اخبار آخرت
 
خدای متعال بر پیامبرانش ابراهیم و اسحاق و یعقوب منت می‌نهد و از آنان با ویژگی خاص یادآوری آخرت یاد می‌کند: "إِنَّا أَخْلَصْنَاهُم بِخَالِصَةٍ ذِكْرَى الدَّارِ" ما آنان را با موهبت ويژه‌اى -كه يادآورى آن سراى بود- خالص گردانيديم. زیرا یاد آخرت بزرگ‌ترین عامل نرمش قلب و توبه و بازگشت به سوی خداست. 
 
ذکر 
 
خدای متعال می‌فرماید: 
 
"الَّذِينَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِكْرِ اللَّهِ ۗ أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ" 
 
همان كسانى كه ايمان آورده‌اند و دلهايشان به ياد خدا آرام مى‌گيرد. آگاه باش كه با ياد خدا دلها آرامش مى‌يابد. ا
 
گر در این روزها ملاک عمل پاکسازی و آماده کردن قلب‌هاست هیچ عملی بهتر از ذکر نیست؛ با ذکر است که دل‌ها آرام می‌گیرد. خوشحالی از عبادت
 
خوشحالی از توفیق طاعت را فراموش کرده‌ایم اما این یک عبادت ویژه و از بالاترین عبادات است؛ خدای متعال می‌فرماید: 
 
"قُلْ بِفَضْلِ اللَّهِ وَبِرَحْمَتِهِ فَبِذَلِكَ فَلْيَفْرَحُوا هُوَ خَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُونَ" 
 
بگو: «به فضل و رحمت خداست كه [مؤمنان‌] بايد شاد شوند.» و اين از هر چه گرد مى‌آورند بهتر است. 
 
ابن قیم در مدارج سالکین می‌نویسد: خوشحالی از با خدا و رسول بودن؛ خوشحالی از علم و ایمان و تلاوت قرآن بالاترین مقامات عارفان است. 
 
مطالعه‌ی اخبار صالحین
 
یکی از بهترین انواع تربیت تربیت الگومحور است؛ آگاهی از اخبار صالحین و آمادگی آنان برای رمضان و پاکسازی قلب‌ها و جان‌ها برای استقبال از رمضان همت‌ها را بالا می‌برد و انسان را به انجام طاعت تشویق می‌کند؛ با اقتدا به صالحان و پاکان می‌توان از فضایل این ماه بهتر استفاده کرد. 
 
آشنایی با معانی کتاب خدا
 
به کتاب خدا بازگردیم تا ببینیم خدای متعال چگونه هویت رمضان را برای ما ترسیم کرده است و پیامبر اسلام برای این ماه چه برنامه‌ای داشته است. رمضان همواره در کنار قرآن آمده است: "شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ"  همچنین: "إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ". خداوند ماه رمضان را برای پیامبرش انتخاب کرده بود تا به مدارسه‌ی قرآن بپردازد. در صحیح بخاری آمده است: رسول خدا سخاوتمندترین مردم بود به ویژه در رمضان که جبرئیل را ملاقات می‌کرد. جبرئیل در شب‌های رمضان نزد او می‌آمد و قرآن را با او مدارسه می‌کرد. 
 
خداوند رمضان را برای پیامبرش جهت مدارسه‌ی قرآن انتخاب کرد؛ پس چه نیکوست ما نیز با اقتدا به او در این ماه قرآن را مدارسه کنیم؛ برای این کار بهتر است مختصری از تفسیر و معانی الفاظ قرآن را مطالعه کنیم. 
 
محیط خانواده در رمضان 
 
برای آمادگی در رمضان هر چند هم تلاش کنیم اما اگر جو خانواده و محیط زندگی آماده‌ نباشد کار بسیار مشکل است؛ اگر محیط مناسب نباشد انسان ناگزیر متأثر می‌شود و در برنامه‌ای که دارد موفق نمی‌شود و مشاغل و سرگرمی‌های دنیا در برابر انسان قرار می‌گیرد. در حالی که انسان نسبت به پیرامون خود و دعوت اطرافیان به عبادت مسؤول است پس نباید بی‌تفاوت باشد. 
 
آشنایی با احکام روزه 
 
مقصود از روزه دستیابی به تقوا است. در تعریف تقوا آمده است: تقوا یعنی خدا را در پرتو نورش عبادت کنی و از او امید ثواب داشته باشی؛ گناه را در پرتو نور خدا ترک کنی و از مجازات او بیم داشته باشی. پس شناخت احکام روزه و شرایط صحت و مبطلات آن بر ما لازم است تا به اجر و پاداش روزه‌ی صحیح نایل شویم و زاد و توشه‌ی تقوا برگیریم. 
 
برای این کار سفارش می‌کنم به سلسله احکام "فتاوای روزه" نوشته‌ی دکتر محمد حسن عبد الغفار که بیشتر مردم به آن نیاز دارند مراجعه کنید.
 
برنامه‌ریزی برای استفاده‌ی بهینه از وقت
 
شرط موفقیت آن است که هر کس خواستار موفقیت باشد باید هدفش را مشخص کند؛ اگر برنامه‌ی منظمی نداشته باشیم رمضان ما به هدر می‌رود و ناگهان متوجه می‌شویم که زیان کرده‌ایم و پیش از آن که سودی برده باشیم ماه از دست رفته است. پس برای موسم اجر و پاداش و برکات آماده باشیم؛ از آمدنش شادمانی کنیم و از توفیقی که خدا به ما داده است سپاسگزار باشیم. سنگینی گناه را از قلب‌مان برداریم و روح و روان‌مان را با آیات الهی و انجام شعائر دینی آرامش دهیم. تلاش کنیم با توشه‌ای از تقوا از این ماه خارج شویم تا خداوند توفیق رمضان دیگری را نصیب‌مان کند. 
 
منبع : اصلاح وب


چند روزی بیشتر تا فرا رسیدن ماه رمضان باقی نمانده است دل‌ها پراکنده روان‌ها افسرده اراده‌ها ضعیف و ناتوان و دل‌ها و عقل‌ها پرمشغله نه حال امت خوشایند است و نه سکوت جایز است؛ سرگرمی‌ها پایانی ندارد و خواسته‌ها دست نیافتنی است
ارسال شده در مورخه : چهارشنبه، 18 ارديبهشت ماه، 1398 توسط cafeweb  پرینت

مرتبط باموضوع :

 وصیت سلطان صلاح الدین ایوبی  [ چهارشنبه، 18 اسفند ماه، 1389 ] 24160 مشاهده
 گفت و گویی بین یک خواهر و برادر  [ جمعه، 21 خرداد ماه، 1395 ] 3318 مشاهده
 ﺍﻋﺠﺎﺯ ﻋﻠﻤﯽ ﻗﺮﺁﻥ ﮐﺮﯾﻢ / بخش 3  [ شنبه، 23 خرداد ماه، 1394 ] 4020 مشاهده
 اسلام و دگرپذیری  [ پنجشنبه، 17 ارديبهشت ماه، 1394 ] 4047 مشاهده
 ظلم به خود یعنی چه و چگونه است؟  [ شنبه، 16 دي ماه، 1396 ] 3251 مشاهده
امتیاز دهی به مطلب
انتخاب ها

 فایل پی دی اف فایل پی دی اف

 گرفتن پرينت از اين مطلب گرفتن پرينت از اين مطلب

 ارسال به دوستان ارسال به دوستان

 گزارش این پست به مدیر سایت گزارش این پست به مدیر سایت

اشتراک گذاري مطلب
صفحات پيشنهادي
لينکدوني
پیامک

ســامـانه پیام کوتاه پینوس



ارسال خبر ، مقاله ، گزارش و ...



شماره همراه خود را برای عضویت در خبرنامه پیامکی وارد کنید