احساس ایمنی زمانی دست میدهد که انسان بتواندبا محیط زندگی خود سازگار شود. هر وقت انسان در راه رسیدن به اهداف خود به مانعی برخورد کند یا در رسیدن به هدف خود گول بخورد، در این هنگام دچار حالت ناکامی میشود. ناکامی برای فرد ناراحت کننده است، وبهترین راه برای مقابله با ناکامی این است که یا مانع را از بین برد یا هدف را عوض کرد، گاهی فرد در انجام دادن هردوِ این اعمال ناتوان است، بنابراین دچار حالت تعارض میگرد. تعارض از نظر سلامت روانی خطرناک است و موجب بیماری های روان _ تنی از جمله زخم معده و اثنی عشر میشود.
همه انسانها در طول زندگی خود بارها با ناکامی روبرو میشوند، بنابراین لازم است کودکان نیز مزه ناکامی را بچشندو آن را بشناسند.
انچه مهم جلوه میکند این است که ناکامی باید با توانایی ناکام شونده تناسب داشته داشته باشد، واکنش افراد در برابر ناکامی متفاوت است زیرا از یک طرف به شخصیت وی و از طرف دیگر به عوامل ناکام کننده وابسته است.
اولین واکنش در برابر ناکامی به طور معمول پرخاش است، پرخاش میتواند مستقیم مانع را هدف قرار دهد و یا میتواند آن را تغییر مسیر داده که به نفع فرد و اجتماع باشد مثلا ورزش یا هنر، .......
ناکامی برای فرد ناراحتی های به وجود می آورد . فرد برای تسکین این ناراحتی ها و حفظ سلامت روانی خود باید با آنها کنار بیاید. شعور ناآگاه فرد از ابزارهای کمک میگیرد که به آنها مکانیسم دفاعی میگویند. مشهورترین مکانیسم های دفاعی عبارتند از:
بازگشت: فرد رفتاری از خود نشان میدهد که در دوران طفولیت انجام میداده و مفید واقع میشده است.
فرافکنی: فرد تعارضاهای درونی و انگیزهای خود را بیرون میریزد و آنها را به طور ناآگاه به دیگران نسبت میدهد.
دلیل تراشی: فرد سعی میکند عمل را توجیه کند و نشان دهد آن را از روی تفکر، تامل و منطق انجام داده است.
تحقیر: وقتی نمیتوانیم مقام یا موقعیتی را به دست آوریم صاحب آن را تحقیر میکنیم.
دکتر حمزه گنجی