كوردستان دیار باورهای ناب وسرزمین حماسه، عشق وعرفان، جایگاه پرافتخار هنر و هنرمندانی می باشد كه همیشه
در طول تاریخ گهربار ایران زمین با آثار زیبای خود برهههای زمانی را تبلور خاصی بخشیدند.
استاد حسن زیرک درسال 1921 میلادی، در شهرستان بوکان واقع در بخش کوردنشین استان آذربایجان غربی ایران چشم به جهان گشود و در سن 5 سالگی از مهر پدر محروم گشت. در زندگیش تلخی و سختیهای فراوانی چشید و زندگی را در درون درد و رنج گذراند و عمری را در شهرهای کوردستان ایران و عراق سپری نمود.
حسن زیرک گرچه به خاطر شرایط سخت زندگی از تحصیل بیبهره ماند، اما استعداد کمنظیری در سرودن شعر و آهنگسازی کوردی داشت. این استعداد به همراه صدای منحصربه فرد وی سبب شد، ترانههایش در سرتاسر کوردستان محبوبیت یابد و صدای او مداوم در مناطق کوردنشین؛ در کوچه و خیابان و از خانهها و مغازهها به گوش رسد.
زندگی حسن زیرک همیشه با کوچ و آوارگی همراه بود و یکی از شهرهایی که در آن مدت زیادی اقامت داشت کرمانشاه بود و همکاری او در این شهر با هنرمندان برجسته کرمانشاهی همچون استاد مجتبی میرزاده، محمد عبدالصمدی، اکبر ایزدی و بهمن پولکی سبب خلق آثار زیبایی شد.
وقتی در عراق بود، در مسافرخانه«هتل شمال» به شاگردی پرداخت. روزی هنگام نظافت، که مشغول زمزمه ی یکی از ترانههایش بود، مسافری به نام جلال طالبانی(دبیرکل اتحادیه میهنی کوردستان عراق و رئیسجمهور کنونی دولت عراق)، که در آنجا اقامت داشت، با شنیدن صدای زیبای حسن زیرک، او را به رادیو بغداد برد تا زيرك در آنجا مشغول به کار شود. زیرک مدتی در بخش کوردی رادیو بغداد شروع به کار هنری نمود.
از سال ۱۳۳۷شمسی که بخش کوردی رادیو ایران در تهران گشایش یافت، زیرک همکاری خود را با این مرکز آغاز نمود. آثاری که حسن زیرک در رادیو تهران به ضبط رساند، اغلب با ساز اساتیدی همچون: حسین یاحقی، حسن کسایی، جلیل شهناز، جهانگیر ملک، احمد عبادی و با سرپرستی مشیر همایون شهردارتهران همراه بود.
حسن زیرک آن زمانی که در رادیو کوردی تهران فعالیت داشت با خانم میدیا زندی گوینده بخش کوردی این رادیوازدواج کرد و حاصل این ازدواج، دو دختر به نامهای مهتاب(آرزو) و مهناز(ساکار) بود.
سالهای پایانی زندگی زیرک در تلخی و ناکامی گذشت و چندان به آوازخوانی نمی پرداخت. در منطقه ی بوکان قهوهخانهای دایر کرد و در میان مردمی که دوستش داشتند، آخرین نفسهایش را در رنج و بیماری کشید. در چهارم تیرماه ۱۳۵۱ شمسی، برابر با 27/6/1971 درسن50سالگی در بیمارستان بوکان به علت بیماری از بین رفتن کبد و ناراحتی های معده، چشم از جهان فروبست و در دامنه کوه نالشکینه، که از کوههای زیبای آن منطقه است، به خاک سپرده شد.
درهنگام خاک سپاری وی رادیولندن ازبزرگواری اویاد کرد و گفت: یگانه هنرمند ملت کورد دربیمارستان بوکان درگذشت.
اخیراً نیز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران در اقدامی نیكو و پسندیده مجوز كاستی از این هنرمند را صادر كرده كه صد البته انتشار این اثر حاصل تلاش و كوشش همسر وفادار او سركار خانم میدیا زندی و چند تن از هنرمندان و هنردوستان صورت گرفته است. این کاست شامل ترانههایی از آن مرحوم در رادیو كرمانشاه و رادیو تهران است که تحت عنوان( ترانه های حسن زیرک) به بازار عرضه شده است.
نظر دیگران درباره ی حسن زیرک
سرکار خانم «میدیا زندی» همسر حسن زیرک، که خود گوینده ی بخش کوردی رادیو تهران بود، می نویسد:
«حسن زیرک نزدیک به هزار ترانه در تهران و کرمانشاه اجرا کردو به خاطر همین ترانههای او بود که روزانه نزدیک به دوهزار نامه ارسال میشد، حتی درون نامه پول قرار میدادند تا ترانه مورد درخواست آنان پخش شود. برنامههای کوردی رادیو تهران و کرمانشاه به خاطر صدای دلنشین حسن زیرک مورد توجه همه قرار گرفته بود و آن موقع هر روز دو بار برنامه ی«ما و شنوندگان» پخش میشد. حسن زیرک با صدای رسا و لذتبخش خود باعث معروفیت و کیفیت و شکوفایی برنامههای کوردی در تهران و کرمانشاه شده بود و سیل نامههای طرفداران ترانههای او هر روز به رادیو جاری بود. اما، با وجود اینهمه خدمت، حسن زیرک را دیگر به رادیو راه ندادند و او را از یاد بردند درحالی که در ۲۸ مرداد ۱۳۴۱ شمسی، که برد ایستگاه رادیوی کرمانشاه به صد کیلووات رسیده بود، صدای حسن زیرک به همه شهرها و روستاهای کوردنشین می رسید.»
شهرام ناظری، هنرمند موسیقی سنتی ایران، درخصوص صدای حسن زیرک چنین اظهار داشت:
«درخصوص مرحوم حسن زیرک، درمجموع فقط میتوانم بگویم؛ انسانی نابغه به معنای واقعی بود. یعنی در همان لحظه که وارد ارکستر رادیو میشد و به اتاق ضبط میرفت، بداهتاً هم شعر می سرود، هم آهنگ می ساخت، و هم آن را می خواند، که تاکنون چنین موردی در موسیقی سابقه نداشته است. با توجه به این نکته که ایشان سواد خواندن و نوشتن هم نداشتند اما موسیقی و شعر را به صورت الهامی و حفظ شده میخواند و واقعاً از افراد کاملاً استثنایی و از نوابغ موسیقی کوردی بودند و بنده در میان خوانندگان کورد علاقه ی خاصی به صدای حسن زیرک دارم.»
فاروق صفی زاده، از محققان ارزشمند در خصوص حسن زیرك می نویسد:«حسن زیرك بیش از هزار و پانصد ترانه ساخته است و همه آهنگهای ترانهها و بیشتر سرودههای آن را خود ساخته و می سروده است. از آهنگهای این هنرمند بزرگ بیشتر ترانه سرایان امروز فارس و كورد و بیگانه و ترك نیز سود جستهاند وامروز هر آهنگی كه پدید میآید نشانی از آهنگهای این هنرمند را نهفته در خود دارد، هنگامی كه به آهنگهای او گوش فرا می دهید، زندگی را با همه آزارها و مویهها و رنجهایش درمییابید. بر همین پایه آهنگهای حسن زیرك نشانه زندگی هر كورد آریایی رنج كشیده را در خود لفافه خود دارد.»
استاد مجتبی میرزاده نوازنده ویولون و موسیقیدان برجسته كه در تمامی آثار مرحوم حسن زیرك در دهه 1340شمسی در اركستر رادیو كرمانشاه نوازندگی و تنظیم آهنگهای او را به عهده داشته است، در مورد این هنرمند فقید چنین اظهار داشت: «حسن زیرك با اینكه مطلقاً سواد نداشت، اما اشعار اغلب آثارش را به صورت بداهه و در آن لحظه كه می خواند می سرود و از حافظهی بسیار قوی در حفظ شعر و آهنگ و مقامهای كوردی برخوردار بود و باید گفت؛ حسن زیرك هیچگاه در موسیقی كورد تكرار نخواهد شد. چرا كه ماندگارترین و زیباترین نغمات كوردی را خلق كرد و اینك نه تنها در ایران حتی در میان كوردهای عراق، سوئد و سایر نقاط جهان آثار و نام و یاد او از مقام و منزلت والایی برخوردار است.»