ذکر مواردی از توسل در آیات قرآن
از آیات قرآن استفاده مىشود که در امّتهاى پیشین، افراد گنهکار از پیامبر زمان خود، درخواست مىکردند که در حق آنان استغفار کند.
دعا و مناجات و استغفار
درباره برادران یوسف مىخوانیم: نگاه که پرده از روى کار برافتاد، رو به یعقوب کردند و گفتند: «یا أبانا اسْتَغفر لَنا ذنوبنا انّا کنّا خاطئین»؛( یوسف/97) پدرجان! از خدا بخواه که گناهان ما را ببخشد، ما اشتباه کردیم، یعقوب در پاسخ گفت: «سوف أستغفر لکم ربّى انّه هو الغفور الرحیم»،( یوسف/ 98) من از خدا خواهم خواست که گناهان شما را ببخشد، او بخشاینده و مهربان است.
- توسل به پیامبر: درباره گنهکاران مىفرماید: «ولو أنّهم اذ ظَلَموا أنفسَهم جاوُِک فاستغفروا اللَّهَ واستغفرَ لهم الرسول لَوجدوا اللَّهَ تَواباً رَحیماً»؛(نساء/64) ؛ اگر هنگامى که بر خود ستم کردهاند نزد تو پیامبر خاتم بیایند و از خدا بخواهند که گناهان ایشان را بیامرزد و پیامبر صلىاللّهعلیهوآله نیز براى آنان آمرزش بخواهد، خدا را توبهپذیر و مهربان خواهند یافت.
در آیه دیگر منافقان را چنین نکوهش مىکند: «و اذا قیل لهم تعالوا یستغفر لکم رسول اللَّه لوّوا روِسهم و رأیتهم یصدّون و هم مستکبرون»؛( منافقین/5) اگر به آنان گفته شود بیایید تا پیامبر خدا براى شما آمرزش بخواهد، سر برمىتابند، و آنها را مىبینى که از سخن تو روىگردان شده و تکبر مىورزند.
از این دو آیه استفاده مىشود که یکى از وسایل جلب مغفرت، توسل به دعاى پیامبر صلىاللّهعلیهوآله و آمرزشخواهى اوست.
چند نکته:
-آیه شریفه «وَإِذَا سَأَلَک عِبَادِى عَنِّى فَإِنِّى .. .» از لطیف ترین آیات قرآن کریم است؛ چرا که موضوع دعا و ارتباط با خداوند را با خوش ترین بیان و لطیف ترین اسلوب و زیباترین وجه بیان کرده و نکات دقیقى در آن به کار برده است و مى فرماید : «هنگامى که بندگانم از تو درباره من سؤال کنند ، بگو : من نزدیکم ...» .
علّت آن که ذات پاک خداوند در این آیه، هفت بار تکرار شده، این است که پروردگار متعال خواسته بدین وسیله نهایت پیوستگى و قرب و ارتباط و محبّت خود را نسبت به بندگانش مجسم نماید!
به یاد داشته باشیم در دعا و خواندن آن چه که مهم است این که در هرگونه درخواست از غیرخدا، نگاه استقلالی به شخص مورد نظر نداشته باشیم که این گونه است
- یکی از اصول مسلم اسلامی، «توحید ربوبی» است. توحید در ربوبیت به این معناست که «تنها خداوند، مالک حقیقی عالم هستی است و تدبیر همه موجود عالم را بر عهده دارد و میتواند به صورت مستقل و بدون نیاز به همکاری یا اذن و اجازه موجود دیگر، در امور هستی تصرف کند و اگر یکی از مخلوقات او، به تدبیر و تنظیم امور موجود دیگری دست میزند، این عمل او وابسته به اذن و اراده و قدرت خداوند و غیر مستقل است».
با توجه به این نکته باید گفت که تمسک به اولیای الهی، هرگز به معنای اعتقاد به استقلال آنان از خداوند در تأثیر گذاری و برآمدن حاجات نیست، بلکه توسل به اولیای الهی، همراه با این اعتقاد است که تنها خداوند است که مستقل از غیر و بینیاز از غیر، در عالم هستی تأثیر میگذارد و غیر از او، تأثیر گذاری همه اسباب و وسایل تحت قدرت و اراده و خواست خداوند و متکی به ن خواهد بود. بنا بر این توسل به اولیای الهی در حقیقت توجه به خداوند است، زیرا احترام و عزت این اشخاص نزد ما نیز تنها به این خاطر است که آنها از مقربان در درگاه خداوند بودهاند و در راه او گام برداشتهاند. بنا بر این در آموزه توسل به هیچ وجه به افرادی که به آنها توسل میشود نگاه استقلالی صورت نمیگیرد.
جالب است بدانید که در دعایی که شما تنها عبارت «اکفیانی فانکما کافیان» را از آن نقل کردهاید، به زیبایی توصیه ربوبی به تصویر کشیده است: در این دعا میخوانیم: «اللهی عظم البلاء و برح الخفاء... و الیک یا رب المشتکی و علیک المعول فی الشدة و الرخاء اللهم صل علی محمد و اله الذین فرضت علینا طاعتهم فعرفتنا بذلک منزلتهم... یا محمد یا علی یا انصرانی فانکما ناصرای و اکفیانی فانکما کافیای...»
چنان که مشاهده میکنید، نگاه استقلالی تنها به خداوند است «علیک المعول...»و واسطه قرار دادن پیامبر و اهل بیتش علیهم السلام به خاطر احترامی است که آنها نزد خداوند دارند و نیز به خاطر شأن و جلال و عظمت آنها که خداوند ما را بدان آگاه کرده است «فعرفتنا بذلک منزلتهم» لذا با توجه به این همه تأکید و تصریح بر توحید ربوبی مشخص میشود منظور از «وانصرانی فانکما ناصرای و اکفیانی فانکما کافیای»، مقابله اولیاء الهی با خداوند نیست بلکه منظور این است که آنها وسایطی هستند که با توسل به آنها میتوان به قرب الهی رسید و کافی بودن آنها از این جهت است که توسل به اولیای الهی و اطاعت از آنها که مترادف با اطاعت از خداوند است، برای خیر دنیا و آخرت انسان کافی است و هرگز به معنای کافی بودن آنها در مقابل خداوند نیست.
- به یاد داشته باشیم در دعا و خواندن آن چه که مهم است این که در هرگونه درخواست از غیرخدا، نگاه استقلالی به شخص مورد نظر نداشته باشیم که این گونه است.