معنی صلوات بر رسول خدا صلی الله علیه و سلم
بخاری از قول ابوالعالیه می گوید: صلوات خدا بر پیامبر صلی الله علیه و سلم به معنی ثنا گفتن و ستایش خدا است از پیامبر صلی الله علیه و سلم در نزد فرشتگان و صلوات ملائکه بر پیامبر صلی الله علیه و سلم به معنی دعا برای او است .
ترمذی بروایت ازسفیان ثوری و گروهی از اهل علم می گوید: صلوات خدا به معنی رحمت و صلوات ملائکه بمعنی طلب استغفار است. ابنکثیر نیز می گوید مقصود ازاین آیه آنست که خدای تعالی به بندگان خود، از مقام و منزلت بنده و پیامبر خود، در نزد خودش درملاء اعلی خبرمیدهد و میگوید:که او درنزد فرشتگان مقرب، او را ثنا میگوید و فرشتگان نیز او را دعا میگویند سپس خداوند به ساکنان عالم سفلی نیز دستور میدهدکه او را صلوات وسلام بفرستند تا صلوات وسلام عالم علوی با صلوات و سلام عالم سفلی، هماهنگ و جمع شود.
1- مسلم از عبدالله بن عمرو عاص روایتکرده استکه او از پیامبر صلی الله علیه و سلم شنیدکه میگفت:" من صلى علي صلوات صلى الله عليه بها عشرا [هرکس یکبار بر من صلوات فرستد، خداوند ده بار بر وی صلوات میفرستد]".
2-ترمذی از ابن مسعود روایتکردهکه پیامبر صلی الله علیه و سلم گفت:" أولى الناس بي يوم القيامة أكثرهم علي صلوات [نزدیکترین مردم به من، در روز قیامت،کسانی هستندکه بیشترین درود و صلوات را، بر من فرستاده باشند]". ترمذی آن را “حسن”دانسته و گفته یعنی شایستهترین کس به شفاعت من و نزدیکترین کس از مجلس من ، کسی است که بیشتر بر من درود و صلوات فرستاده باشد.
٣-ابوداود با اسناد صحیح از ابوهریره روایت کرده استکه پیامبر صلی الله علیه و سلم گفت: " لا تجعلوا قبري عيدا، وصلوا علي فان صلاتكم تبلغني حيث كنتم [گور مرا میعادگاه نسازید. بر من صلوات و سلام بفرستید، بیگمان درود و صلوات و دعای شما به من میرسد، هرجاکه باشید. مقصود آنستکه صلوات و سلام برپیامبر صلی الله علیه و سلم بمنزله زیارت اواست، زیرا درهرجا صلوات و سلام برویگفته شود، آن را میشنود و برای شنیدن درود بر وی حضور بر مزار شریف او، چندان لازم نیست]".
آیا هر وقت نام پیامبر صلی الله علیه و سلم برده شد گفتن صلوات و سلام بر وی واجب است؟
گروهی ازعلما می گویند هروقت نام پیامبر صلی الله علیه و سلم ذکر شد گفتن صلوات و سلام بر وی واجب است از جمله آنان امام طحاوی و حلیمی میباشند که با حدیث حسنی که ترمذی روایتکرده است استدلالکردهاندکه از ابوهریره روایت استکه پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمودند : " رغم أنف رجل ذكرت عنده فلم يصل علي، ورغم أنف رجل دخل عليه شهر رمضان ثم انسلخ قبل ان يغفر له، ورغم أنف رجل ادرك عنده أبواه الكبر فلم يدخلاه الجنة [خواربادکسیکه درنزد او نام من برده میشود و اوبرمن صلوات وسلام نمیفرستد. خواربادکسیکه درماه رمضان بطاعت خدا نپردازد تاگناهانش آمرزیده شود، یعنی از این فرصت استفاده نکند. خوار بادکسیکه پدر و مادرش نزد او به پیری رسیدهاند ولی او بوسیله آنان به بهشت نمیرود یعنی از این فرصت استفاده نمیکند که بدانان خدمت نماید و این خدمت سبب بهشت رفتن او باشد]". و همچنین به حدیث ابوذر که می فرمایند پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمود:" إن أبخل الناس من ذكرت عنده فلم يصل علي [براستی بخیلترینکس، آنستکه پیش او نام من برده شود، و او بر من صلوات نفرستد]".
گروهیگفتهاندکه در یک مجلس فقط یک بار واجب استکه اگر نام پیامبر صلی الله علیه و سلم برده شد بروی صلوات وسلام فرستاد و دفعات دیگردرهمان مجلس واجب نیست، بلکه مستحب و پسندیده است زیرا ابوهریرهگفت: پیامبر صلی الله علیه و سلم فرموذند:" ما جلس قوم مجلسا لم يذكروا الله فيه ولم يصلوا على نبيهم إلا كان عليهم ترة يوم القيامة، فان شاء عذبهم، وان شاء غفر لهم [هر قومی اگر در مجلسی بنشینند ودرآن مجلس، یاد خدا نکنند و بر پیامبرشان صلوات نفرستند و درود نگویند، برایشان نقصی است در روز قیامت که اگر خدا خواست، آنان را میبخشد و اگرنخواست، نمیبخشد یعنی ممکن است خداوند این بیتوجهی آنان را ببخشد و ممکن استکه نبخشد]". بروایت ترمذی که آن را حسن دانسته است.
مستحب و پسندیده استکه در حیننوشتن هرگاه نام پیامبر صلی الله علیه و سلم ذکر شد، که صلوات و سلام را بر او نوشت علما مستحب میدانندکه هروقت نام پیامبر صلی الله علیه و سلم نوشته شد، صلوات وسلام براو نیز نوشته شود، ولی در این باره حدیث صحیحیکه بتوان بدان استدلالکرد، نیامده است. خطیب بغدادیگفته است : من بخط امام احمد بن حنبل دیدهام، که در بسیاری ازنوشتهها، پهلوی ناممحمد صلی الله علیه و سلم صلوات و سلام را ننوشته است وگفتهاندکه هروقت درنوشتن بنام محمد صلی الله علیه و سلم میرسید شفاهاً صلوات و سلام را میگفت بدون اینکه آن را بنویسد.
جمع بین صلوات و سلام
امام نووی فرموده اند هرکس خواست که صلوات بر پیامبر صلی الله علیه و سلم بفرستد، بین صلوات و سلام جمعکند و بر یکی از آنها اقتصار ننماید و نگوید:"صلى الله عليه" یا "عليه السلام " بلکه بگوید: صلی الله علیه و سلم .
التماس دعا