مبنای اول: فطرت
در انسانشناسی « فطرت» اشاره به ویژگیهایی دارد که در اصل خلقت و آفرینش انسان همراه وی بوده است و این ویژگیها، زمینهی گرایشهای ایمانی و اخلاقی وی است. آیات قرآنی اشاره به گرایش فطری انسانها به دین حنیف دارد: فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفًا فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْهَا لَا تَبْدِیلَ لِخَلْقِ اللَّهِ [الروم : ۳۰].
و در حدیثی پیامبر صلى الله علیه وسلم فرمودند: کل مولود یولد علی فطرۀ الإسلام و إنما أبواه یهّودانه أو یمجسانه». روایت بخاری.
امام غزالی رحمهالله می فرماید: قلب پاک فرزندان گوهرهای گرانبها و بیغل و غشی است که از هرگونه نقش و تصور خالیاند و پذیرای هرگونه نقشی میباشند و به هر سویی که خواسته شود، متمایل میشوند، از هر دست بدهی، از همان میگیری.
در این باره شاعر أبوالعلاء میگوید:
وینشأ ناشئ الفتیان منا /٭/ علی ما کان عوّده أبوه
وما دان الفتی بحجیً و لکن /٭/ یعوده التدین أقربوه
اصل اول: بندگی
خداجویی از خصوصیات فردی انسانهاست و مربیان نیز باید به این اصل توجه داشته و اطاعت خدا را سرلوحهی تمامی فعالیتهای خویش قرار دهند.
خداوند در کلامش هدف خلقت را اینگونه بیان می دارد: وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ [الذاریات : ۵۶]، عبادت به مفهوم تواضع و پذیرش کامل دستورات آیین استوار و لایزال الهی است، و بنیاد عبادت تصحیح عقیده و ایمان است و هر کس که به عقیدهاش خللی وارد شود، یا ایمانش را در معرض امری ناشایست قرار دهد، هیچ گونه عبادتی از او مورد قبول نیست و عملش هم از بین خواهد رفت؛ در مقابل کسی که عقیدهاش صحیح شد و ایمانش استوار گشت، عمل کم او هم برایش کثیر محسوب میشود. (پیامبر اسلام به عنوان آخرین فرستادهی خدا، مانند انبیای گذشته، توحید را مبنای کار خویش قرار داده بر این اساس، تبلیغ دین کرد و تمام فعالیتهای پیامبر به ویژه اساس تعلیم و تربیت آنحضرت بر محور اصل توحید استوار بود).
روش تربیتی: اهتمام ورزیدن به امور دینی:
یَا بُنَیَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَاصْبِرْ عَلَى مَا أَصَابَکَ إِنَّ ذَلِکَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ [لقمان : ۱۷]؛ پسرم! نماز را برپادار و امر به معروف و نهی از منکر کن، و در برابر مصائبی که به تو میرسد، شکیبا باش که این از کارهای مهم و اساسی است.
وهمچنین حضرت یعقوب علیه السلام حتی در بستر بیماری و در آخرین روزهای عمرش، از هدایت اعتقادی و نظارت بر باورهای آسمانی فرزندانش غفلت نمیکند. [بقره:۱۳۳]
با این که کودکان قبل از بلوغ، مکلف به چیزی نیستند؛ اما پیامبر اکرم صلى الله علیه وسلم جهت عادت دادن کودکان به عبادت این چنین امرکرده: « فرزندان خود را در هفت سالگی به ادای نماز فرمان بدهید و اگر سرپیچی کرده و نماز را ترک کردند، در ده سالگی آنها را تنبیه بدنی کنید.