با تکیه بر سه مقوله ی مساوات ، عدالت ، احسان
نویسنده : دکتر محمود ویسی
(دکترای فقه و اصول از دانشگاه بین المللی ام درمان سودان ، استاد دانشگاه و مدرس حوزه های علمیه اهل سنت)
***************************
گفتار یکم
عدالت ، مساوات ، احسان
اما راغب اصفهانی در تعریف کلمه (عدل ) می فرماید : (العداله والمعادله) الفاظی هستند که معنی مساوات را می رسانند . عدالت نیز به معنی تقسیم چیزی به طور مساوی است بر این اساس نیز در روایت امده که : « با عدل آسمانها و زمین به پا شده و استقرار یافته است » که این عبارت نیز اشاره به این دارد که اگر رکنی از ارکان چهارگانه در این جهان ، یکی بر دیگری فزونی یا کاستی می یافت نظم جهان مختل می شد . راغب اصفهانی همچنین در مورد مساوات در بیان کلمه (سواء) می گوید : مساوات برابری در ذرع و وزن و پیمانه است مثلا گفته می شود این لباس مساوی با آن لباس است یا گفته می شود این درهم مساوی با آن درهم است . اما گاهی برابری از لحاظ کیفیت سنجیده می شود مثلا گفته می شود این سیاهی مساوی با آن سیاهی است « ابی القاسم حسین بن محمد بن معروف به راغب اصفهانی متوفی سال 502 ه ق / مفردات فی غریب القرآن – تحقیق محمد سید گیلانی / دار المعرفه / بیروت ».
از این سخن هویداست که عدالت معنی مساوات را هم دارد و مساوات جزئی اساسی از عدالت است که قانون حکیمانه پروردگار نیز ان را تایید نموده است و مساوات را به عنوان اصلی برای بیشتر احکام دینی مربوط به زن و مرد قرار داده است . و نیز قانون خداوند تفاوتهای بیولوژیکی موجود میان زن و مرد را مانع مساوات نمی داند هر چند که این تفاوتها دارای اثری ذاتی و بنیانی بر این مسئله نیست و مانعی برای عدالت که مفهومی بیشتر و گسترده تر از مفهوم مساوات را داراست نمی باشد . حال به بیان چند مثال پیرامون جایگاه مساوات می پردازیم :
الف ) همانا قرآن کریم بیان نموده که زن و مرد از یک ماده و یک نفس واحده خلقت و آفرینش یافته اند و به استناد صحیحترین تفسیرها حوا نیز از همان ماده ای افریده شده که ابتدا آدم از آن خلقت یافته بود . بنابراین حوا آفریده شده از دنده ی آدم یا هیچ جزئی از اجزاء او نمی باشد .« یا ایها الناس اتقوا ربکم الذی خلقکم من نفس واحده و خلق منها زوجها / ای مردمان تقوای پروردگارتان را پیشه کنید آنکه شما را از یک انسان بیافرید و سپس همسرش را از جنس او آفریده / سوره نساء – 1 »
امام فخر رازی از ابی مسلم نقل کرده است که معنی تعبیر « خلق منها زوجها » این است که خداوند حوا را نیز از جنس آدم آفرید و به همین خاطر حوا نیز شبیه آدم است . و اصل انسان زوجی است که هر دو آفریده شده از جنس و ماده واحدی هستند و آیه ی کریمه فوق هم میفرماید: هر کدام از انسانها از ماده ی واحدی آفریده شده و جنس او را انسان قرار داده یعنی جنس او را انسانی قرار داده که در انسانیت با او (آدم) برابری می کند . امام فخر رازی این تاویل را از میان سایر تاویلات پس از بررسی ادله ی عقلی و لغوی و مقایسه آن با سایر آیات قرآن ترجیح می دهد. « زن مسلمان درتونس – دکتر راشد غنوشی »
ادامه دارد ...