" مسجد شاه فيصل "
مسجد شاه فيصل در اسلام آباد پاكستان يكي از بزرگترين و مشهورترين مساجد دنياست. اين مسجد پس از ساخت در 1969 تا 1993 بزرگترين مسجد جهان بود كه در زميني به مساحت پنج هزار متر مربع ساخته شده و گنجايشي معادل سيصد هزار نمازگزار دارد.
انگيزه ساختک:
در سال 1966زماني كه شاه فيصل بن عبدالعزيز پادشاه عربستان از اسلامآباد ديدن كرد انگيزه براي ساخت اين مسجد شروع شد. در سال 1969 مسابقهاي بينالمللي و البته محدود و منحصر به معماران مسلمان برگزار شد. طرح ميبايست بايد به صورت سمبوليك انتظارات و ارزشهاي فرهنگي مردم پاكستان را در نظر ميگرفت. در آن مسابقه معماران از 17 كشور 43 طرح پيشنهادي براي ساخت مسجد ارائه دادند پس از 4 روز بررسي، طرح پيشنهادي ودات والوكاي (1981-1927) معماري از كشور تركيه انتخاب شد.
مشخصات طرح معماري:
طرح اوليه تنها براي يك نمازخانه بزرگ در نظر گرفته شده بود، اما در سال 1970 و 1982 تصميم گرفته شد كه فضاهاي ديگري نيز به آن الحاق شود. آنچه كه در نهايت احداث شد، علاوه بر نمازخانه و فضاهاي مربوط به مسجد، شامل مركز پژوهشهاي اسلامي، كتابخانه، موزه سالن كنفرانس و دفاتري براي استادان دانشگاه اسلامي بين المللي بود.
مجموعه اين الحاقات، مساحتي را كه در آغاز براي منظور شده بود، به بيش از دو برابر افزايش داد و روي هم هزينه ساخت آنرا به چهل ميليون دلار آمريكا رساند، اما از آنجا كه بخشهاي الحاقي، همگي خارج از نمازخانه اصلي بودند، تغييري در طرح اصلي مسجد ايجاد نكردند.
در طرح جامع شهر اسلام آباد، مسجد در شمال و در انتهاي جاده ورودي اصلي شهر- شاهراه اسلام آباد- پيش بيني شد. زمينهاي پيرامون مجموعه باز هستند و مسجد درآن همانند يك فضاي تنديس گونه در نظر ميآيد. اين موضوع باعث ميشود بنا به صورت يك منظره مستقل جلوهگر شود، نه به عنوان تركيب يك پارچهاي از بافت شهر و از اين جنبه شبيه بيشتر مساجد ايالتي و ملي است.
دالوكاي ساختار خيمه مانند و بديع را در طرح خود پيشنهاد كرد كه داراي سقفهاي شيبدار، سقف خارجي مرمرين و چهار مناره بلند بود. در حقيقت طرح، دالوكاي از جمله نخستين طرحهاي بود كه در پاكستان از انواع قوسها و گنبدهاي سنتي و متعارف پيروي نميكرد.
دالوكاي به همان اندازه كه به مدرن بودن طرح توجه ميكند، اصول طراحي اسلامي سنتي را نيز به خوبي به كار ميگيرد. معمار اين مسجد در طي ساخت پروژه، در يك بازديد مطالعاتي، درباره طرحاش به دانشجويان اين گونه توضيح ميدهد: «من سعي كردم كه جوهره، تناسبات و هندسه كعبه را به روشي كاملاً انتزاعي به كار گيرم. نقطه اوج هر يك از چهار مناره ياد آوره چهار گوشه بلند كعبه است و به اين طريق با اين منارهها فرم نامحسوسي از كعبه، بر مبناي تناسبات آن ايجاد شدهاست. اگر بالاي هر مناره را به صورت مورب به انتهاي پاياني مناره مقابل آن وصل كنيد، يك هرم مربع القاعده در داخل آن معكب نامرئي مشخص ميشود. تراز پاييني اين هرم، بدنه صلب مسجد را تشكيل ميدهد و آن چهار مناره با نقطه اوجشان، معكب فرضي كعبه را كامل ميكنند.»
ارتفاع هر يك چهار مناره كه تحت تأثير معماري تركيه بلند و باريك و نوك تيز هستند به نود متر ميرسد.
ساخت بنا:
ساخت مسجد در سال 1976 توسط سازندگان پاكستان به سرپرستي «عزيم بروجردي» شروع شد. سرمايهاي معادل 130 ميليون ريال سعودي معادل120 ميليون دلار آمريكا براي ساخت اين مسجد توسط دولت عربستان سعودي در نظر گرفته شد. ساخت اين مسجد در سال 1975 به اتمام رسيد و به عنوان دانشگاه بينالمللي اسلامي مورد استفاده قرار گرفت.
نامگذاري بنا:
از آنجايي كه شاه فيصل عبدالعزيز سرمايهگذار اصلي و باني ساخت اين مسجد بود اين مسجد و خيابان مجاور آن پس از به قتل رسيدن وي در سال 1975 به همين نام ثبت شد.
موقعيت مكاني:
موقعيت مكاني اين مسجد بيانگر ميزان اهميت آن است، چرا كه قرارگيري آن در يك موقعيت مسطح و مرتفع باعث شدهاست كه بنا، در طول شبانهروز به عنوان يك نشانه شهري شاخص از فواصل بسياردور نيز قابل رؤيت باشد. مسجد شاهفيصل با ساختار معماري مدرن خود، در مقابل منظر تپههاي مارگالا، هستند يك كوه كوچك يا يك خيمه سفيد رنگ عظيم به نظر ميرسد كه توسط چهار مناره بلند و باريك در چهار گوشه قاب شده است.
اين مسجد در انتهاي بزرگراه اسلامآباد، در انتهاي اين شهر و در مقابل يك منظره بسيار زيبا كه توسط تپههاي مارگالا ساخته شده است قرار دارد. اين ناحيه نقطه مركزي اسلامآباد است و چون نشاني شهري معرف اين شهر ميباشد.