نویسنده :علی ملاّزاده-
ز آنجا که اصلاح درون و محاسبهی نفس بر هر مسلمانی ـ که خواهان زیستن مؤمنانه در این دنیا باشد ـ واجب است. و علمای مسلمان در پرتو ارشادات قرآن و سنّت به تربیت و تزکیهی نفس اهتمام ویژه داده، و در این زمینه کتابهای ارزشمند تألیف کرده علاوه بر آن لحظهای از تربیت عملی دریغ نکردهاند، اینجانب برحسب وظیفهی شرعی اقدام به ترجمهی پنجاه و دو نصیحت زیر نمودم؛ امیدوارم مورد استفادهی خودم و عموم برادران و خواهران مسلمان واقع شود.
نفس خود را بازخواست کنید:
امیرالمؤمنین عمر بن خطاب -رضی الله عنه- می فرماید:
«حَاسِبُوا أَنْفُسَکُم قَبْلَ أَنْ تُحَاسَبُوا وَ زِنُوا أَعْمَالَکُم قَبْلَ أَنْ تُوزَنَ عَلَیْکُم»
«قبل از آنکه شما را (در روز قیامت) محاسبه کنند خود را (در دنیا) محاسبه کنید و اعمال خود را بسنجید قبل از این که در آخرت اعمالتان بر شما سنجیده شوند.»
پنجاه و دو توصیه به خواهران و برادان مسلمان در قالب پرسش
1ـ آیا هنگام بیدارشدنَت از خواب، خدا را یاد کرده و حمد و سپاس او را به جا آوردهای؟
2ـ آیا امروز نماز صبح را در مسجد به جماعت اقامه کردهاید؟
3ـ آیا امروز ذکر و اوراد صبحگاهی را خواندهاید؟
4ـ آیا امروز را به طلب روزی حلال از خدا آغاز کرده و به دنبالش گشتهاید؟
5ـ آیا خدا را بر نعمت «اسلام» شکر و سپاس گفتهاید؟
6ـ آیا خدا را بر نعمت گوش و چشم و دل (سمع و بصر و فوأد) و دیگر نعمتها سپاس کردهاید؟
7ـ آیا اوقاتی را که امید پذیرفتهشدن دعا در آن میرود غنیمت شمردهاید و در آن اوقات دست دعا به سوی خدا بلند کردهاید؟
8ـ آیا امروز چیزی از قرآن خوانده و یاد گرفته، یا حفظ کردهاید و به آن عمل کردهاید؟
9ـ آیا امروز چیزی از احادیث خوانده و یادگرفته، یا حفظکرده و به آن عمل نمودهاید؟
10ـ آیا امروز چیزی از واجبات دین را یادگرفته، و در کلاس آموزش علم شرکت کردهاید؟
11ـ آیا امروز گوش و چشمانت و باقی اعضای بدنت را از گناه حفظ کردهاید؟
12ـ آیا امروز بر پیغمبر -صلّی الله علیه وسلّم- درود و صلوات فرستادهاید؟
13ـ آیا امروز از بیماری عیادت کردهاید؟
14ـ آیا امروز در تشییع جنازهی کسی شرکت کردهاید؟
15ـ آیا امروز امر به معروف و نهی از منکر کردهاید؟
16ـ آیا کسی را به خاطر خدا نصیحت نمودهاید؟
17ـ آیا امروز مسلمانی را کمک و یاری رساندهاید؟
18ـ آیا امروزسه بار از خداوند طلب بهشت کردهاید؟ چون هر کس از خدا بخواهد او را وارد بهشت کند، بهشت میگوید: «خدایا او را وارد بهشت کنید.»
19ـ آیا امروز سه بار به خدا پناه بردهاید تا تو را از آتش جهنّم حفظ کند؟ چون هر کس از دوزخ به خدا پناه ببرد، جهنّم میگوید : «خدایا او را از آتش من محفوظ بگردان.»
20ـ آیا امروز همهی نمازهایت را در مسجد با جماعت خواندهاید؟
21ـ آیا امروز نمازهای سنّت راتبه را خواندهاید؟
22ـ آیا امروز بر خواندن ذکر و اوراد بعد از نمازها و اذان مواظبت کردهاید؟
23ـ آیا امروز در نمازهایت از خود خشوع نشان داده، و در مورد حرفهایی که زدهای، فکر کردهاید؟
24ـ آیا امروز در خوردن و آشامیدن و معامله، و لباس پوشیدن تقوای خدا را رعایت کردهاید؟
25ـ آیا امروز سکوت و تفکُّر و صحبت ذکر و نگاهت، عبرتآمیز بوده است؟
26ـ آیا امروز کسی را به خاطر خدا دوست داشته، و از کسی تنفُّر به دل راه دادهاید؟ چرا که پیامبر -صلّی الله علیه وسلّم- میفرمایند : «هر که کسی را به خاطر خدا دوست یا دشمن بدارد وارد بهشت میشود.»
27ـ آیا امروز برای جلب محبّت و تألیف قلب به کسی هدیهای دادهاید؟
28ـ آیا دربارهی دوری گزیدن از دوستان بد، و انتخاب دوستان خوب اندیشیدهاید؟
29ـ آیا بر این امر حریص بودهاید، که دوست جدیدی پیدا کنید که او را به خاطر خدا دوست داشته باشید؟
30ـ آیا تلاش کردهاید که از خندهی زیاد پرهیز کنید؟ (چون خندهی زیاد باعث دلمردگی میشود.)
31ـ آیا امروز از ترس خدا به گریه افتادهاید؟
32ـ آیا امروز از گناهان خویش طلب آمرزش کردهاید؟
33ـ آیا از خدا خواستهاید که دل شما را بر دین خویش ثابت و استوار بدارد؟
34ـ آیا امروز خدا را از باب دعا خواندهاید و برای مردان و زنان مسلمان طلب آمرزش کردهاید؟
35ـ آیا امروز به فقیران و نیازمندان مسلمان صدقهای دادهاید؟
36ـ آیا امروز روبروی برادر مسلمانت لبخند زدهاید؟
37ـ آیا به عهد و پیمانت وفا کرده، و در وعدههايت صادق بودهاید؟
38ـ آیا در همهی اعمالت آشکار و پنهان اخلاص داشتهاید؟
39ـ آیا در حال ثروتمندی و فقیری، حالت میانهروی را برگزیدهاید؟
40ـ آیا با کسی که با شما قطع ارتباط کرده وصلت کردهاید ؟
41ـ آیا در هنگام خشم و رضایت حالت اعتدال را رعایت کردهاید؟
42ـ آیا کسی را که بر تو ستم ورزیده مورد عفو قرار داده، و به کسی که تو را محروم کرده چیزی دادهاید؟
43ـ آیا خشم خود را کنترل کرده و تلاش نموده اید که جز به خاطر رضای خداوند خشمگین نشوید؟
44ـ آیا قلب خود را از بیماریهای آن (چون: کینه، حسادت، تنفُّر و...) پاک کردهاید؟
45ـ آیا زبان خود را از دروغ، غیبت، دو زبانی، جدال و بیهودهگویی پاک کردهاید؟
46ـ آیا نفس خویش را به عادات پسندیدهای چون بردباری، صبر، زهد، پرهیزکاری، مهربانی، توکُّل و اخلاص، عادت دادهاید؟
47ـ آیا تا به حال به مصیبتی گرفتار شده و در آن هنگام «اِنَّا للهِ و إنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ» را بر زبان آوردهاید؟
48ـ آیا نفس خویش را به تکرار این دعا [اللَّهُمَّ إِنِّي أعُوذُ بِکَ مِنْ أَنْ اُشْرِکَ بِکَ وَ أنَا أعْلَمُ وَ أَسْتَغْفِرُکَ لِـمَـا لَا أَعْلَمُ] عادت دادهاید؟ هرکس این دعا را بر زبان آورد خداوند شرک ظاهر و خفی را از وی دور میگرداند.
ترجمه : «خدایا من به تو پناه میبرم از این که آگاهانه به تو شرک بورزم، و از آنچه ناآگاهانه واقع میشود از تو طلب مغفرت دارم.»
49ـ آیا امروز در همهی کارهایت اخلاص داشتهاید؟
50ـ آیا بر سنّت و روش گفتاری و کرداری پیامبر -صلّی الله علیه وسلّم- محافظت ورزیدهاید؟
51ـ آیا مرگ و قبر و روز آخرت و شداید آن را به یاد آوردهاید؟
52ـ آیا امروزت را با توبهی نصوحی (توبهی مخلصانه و بیریا) و طلب آمرزش و فروتنی، به آخر رساندهاید؟
والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته