انسان موجودی اجتماعی است و برقراری ارتباط با همنوعانش یکی از مهمترین نیازهای زندگی اجتماعیش می باشد؛ و مهمترین وسیله و ابزار این ارتباط "زبان" است.
" بنابراین زبان یک " نهاد اجتماعی" است. بدین معنی که افراد یک اجتماع به منظور آگاهی از مقاصد و نیات یکدیگر و برقراری ارتباط با همدیگر، عناصر آن را برقرار کرده اند... با اینکه این نهاد در همهی اجتماعات بشری وجود دارد و وظیفه و نقش آن در همه جا یکسان است، شکل آن الزاماَ در همهی جوامع یکسان نیست و نحوهی عمل آن در هر اجتماع با اجتماع دیگر آشکارا تفاوت دارد؛ به طوری که هر شکلی از زبان فقط در میان افراد جماعتی معین می تواند وظیفهی برقراری ارتباط و تفاهم را به جای آورد."1
همانطور که اشاره شد زبان مهمترین وسیلهی ارتباط انسانها و ایجاد تعامل، تفاهم و تعاون در جامعه می باشد. در جوامع دارای جامعه های زبانی، جهت ایجاد ارتباط، وجود یک زبان رسمی ضروری می باشد؛ اما این نه تنها به معنی نفی سایر زبانها و بی توجهی، بی مهری یا موضعگیری علیه آنها نیست بلکه مستلزم زمینه سازی و تلاش جهت حفظ و جلوگیری از ذوب یا از بین رفتن آنهاست.
در عصر حاضر ـ به خصوص در جوامع چند زبانه ـ چون زبان و مسائل مربوط به آن در اکثر موارد با مسائل سیاسی ( استقلال، مرزهای سیاسی و...) و غیر زبانی دیگر پیوند می خورد، بحث و بررسی دربارهی آن غالباً با احساسات و واکنش های افراطی همراه می باشد؛ و معمولاً نیز با عینک تعصب و توهم توطئه بدان می نگرند.
در نوشته ی حاضر سعی شده است به دور از تعصب و مسائل سیاسی به صورت گذرا و مختصر پاسخ دو سؤال زیر را بیان نماییم:
الف ـ اورامی ( ههورامی ) زبان است یا لهجه؟
ب ـ وظیفه ی ما در قبال آن چیست؟
الف: اورامی زبان است یا لهجه؟
مهمترین معیارهای زبان شناسی جهت تمایز بین لهجه و زبان عبارتند از:
1 ـ متمایز بودن ساختمان آنها ( نظام صوتی و دستوری )
2 ـ " اگر دو لهجه متعلق به یک زبان باشند، سخنگویان آن دو باید بتوانند بدون آموزش، لااقل در حد ایجاد ارتباط، مقصود یکدیگر را بفهمند.
3 ـ نگرش سخنگویان نیز مهم است که به ما بگویند: آیا به دو زبان مختلف صحبت می کنند یا دو لهجه از یک زبان را به کار می گیرند"2
اورامی و معیارهای مذکور:
اول: اورامی دارای ساختمان ( نظام صوتی و دستوری ) کامل و مستقلی می باشد.
دوم: اگر فردی از روستاهای اطراف مهاباد با فردی از روستاهای اطراف اورامان تخت برای اولین بار روبرو شده و شروع به صحبت نمایند، به یقین سخن همدیگر را نمی فهمند. بارها شاهد چنین مواردی بودهایم که دو طرف برای انتقال مفاهیم ـ در حد بسیار ابتدایی ـ از زبان رسمی کشور ( فارسی ) استفاده کرده اند.
سوم: از زمانهای قدیم اورامیها خود را دارای زبانی مستقل دانسته و میدانند ؛ هر چند اخیراً عدهای از آنها ـ تحت تأثیر شنیدهها و نوشتههایی که اورامی را لهجه می نامند ـ بر این باورند که اورامی لهجه میباشد، نه زبان.
با توجه به معیارهای زبان شناسی مذکور و واقعیت موجود ـ بدون در نظر گرفتن مسائل سیاسی ـ به وضوح در می یابیم که: اورامی زبان است، نه لهجه؛ و به کار بردن لهجه برای آن اشتباه می باشد.
ب: وظیفه ی ما در برابر زبان مادری:
بنا به فرمودهی خداوند علیم حکیم تنوع و اختلاف زبانها یکی از آیات و نشانههای الهی می باشد.3
حفظ و اعتلای این نشانهها وظیفهی هر فرد مسلمانی است؛ و شانه خالی کردن از زیر بار این تکلیف گناه بوده؛ و هرگونه تلاش برای ذوب یا از بین بردن آنها، گناهی است سنگین تر.
در شرایط کنونی که بنا به عللی زبان اورامی در معرض خطر قرار دارد، ـ ضمن باور به ضرورت وجود زبانی رسمی و تقویت آن ـ حفظ و اعتلای آن ( که یکی از آیات و نشانه های الهی و از بارزترین نمادهای ملی ما می باشد ) وظیفهای است که آنجام آن مستلزم همکاری و همیاری مسئولین و تلاش و همت افرادی است که دغدغهی حفظ و اعتلای زبانهای مادری را دارند.
از آنجا که هر زبانی به دو صورت گفتاری و نوشتاری نمود می یابد، پیشنهادهای زیر را ـ در مقطع کنونی ـ در راستای وظیفهای که بدان اشاره شد، مناسب می دانیم:
1 ـ تشکیل کانونها، انجمنها و... که در زمینهی زبان و ادب اورامی فعالیت داشته باشند.
2 ـ اهتمام دانشجویان رشتههای مرتبط با زبان، به نوشتن پایان نامههای تحصیلی دربارهی حوزههای مختلف زبان اورامی.
3 ـ تدریس دو واحد درسی اختیاری زبان اورامی در دانشگاه پیام نور پاوه ( مرکز اورامانات ) در راستای اجرای مصوبهی شورای عالی انقلاب فرهنگی مبنی بر تدریس دو واحد درسی زبان و گویشهای محلی در دانشگاهها.
4 ـ کسب مجوز نشریات به زبان اورامی.
5 ـ برگزاری کلاسها و دورههای آموزش زبان اورامی.
6 ـ نوشتن یادداشتها، پیامکها، نامهها و... به زبان اورامی.
7 ـ پخش برنامهای رادیویی به زبان اورامی در پاوه.
منابع:
1-مقدمات زبان شناسی، دکتر مهری باقری، نشر قطره، چاپ هشتم1384، ص 17
2-مسایل زبان شناسی نوین، محمدرضا باطنی، چاپ چهارم1374، ص 25
3-سوره روم، آیه ی 23
( دلیل نوشتن این مطلب به زبان فارسی این بود تا عزیزانی که به زبان اورامی تسلط ندارند نیز بتوانند آن را مطالعه نمایند )
پاوه ـ حیدر غلامی20/2/1388
منبع:
عضويت / ورود |